Przekaźnik bistabilny – co warto o nim wiedzieć?

Przekaźnik bistabilny – co to jest i do czego służy?

Przekaźnik bistabilny (również przełącznik bistabilny, przekaźnik impulsowy), podobnie jak inne typy przekaźników, to element elektroniczny, który jest przeznaczony do sterowania przepływem energii w obwodach elektrycznych. Na podstawie aktywności użytkownika (na przykład naciśnięcia przycisku) wysyła on sygnał powodujący zamknięcie lub otwarcie obwodu elektrycznego, co powoduje odpowiednio uruchomienie lub wyłączenie odbiornika (przykładowo zapalenie albo zgaszenie lampy).

Przekaźnik bistabilny – zasada działania

W odróżnieniu od przekaźników monostabilnych, przekaźniki bistabilne (zgodnie ze swoją nazwą) mogą pozostawać stabilne w dwóch stanach – ON i OFF. Dzieje się tak, ponieważ potrafią one generować dwa typy impulsów sterujących instalacją. Dzięki temu możliwe jest ograniczenie poboru energii elektrycznej przez taki element i wykorzystanie go w zastosowaniach, gdzie inne typy przekaźników nie sprawdziłyby się równie skutecznie. 

Rodzaje przekaźników bistabilnych

Bistabilne przekaźniki impulsowe można podzielić ze względu na różne kryteria.

Konstrukcja

Przekaźniki bistabilne mogą posiadać budowę mechaniczną lub elektroniczną. Zaletą przekaźników mechanicznych jest brak poboru napięcia podtrzymującego, co dodatkowo obniża ich zapotrzebowanie na energię elektryczną. Natomiast przekaźniki elektroniczne (półprzewodnikowe) są cichsze i trwalsze.

Funkcje

Można wyróżnić przekaźniki bistabilne:

• ON-OFF: najpopularniejsza, najprostsza opcja, która umożliwia załączanie i odłączanie obwodu,
  
• z wyłącznikiem czasowym: po zaprogramowanym czasie lub naciśnięciu przycisku odbiorniki zostają wyłączone (stosowane na przykład na klatkach schodowych w blokach),
  
• grupowe: część przekaźników pełni funkcję lokalną (na przykład załącza światło tylko w jednym pomieszczeniu), a część nadrzędną (przykładowo pozwala wyłączyć wszystkie odbiorniki),
  
• sekwencyjne: sterują dwoma lub więcej obwodami przy pomocy jednego przycisku bistabilnego lokalnego (stosowane na przykład w świecznikach sekwencyjnych, gdzie kolejne naciśnięcia przycisku uruchamiają różne tryby świecenia).

Napięcie

Na rynku dostępne są przekaźniki bistabilne 12 V, 24 V i 230 V. Pierwsze dwa typy stosuje  się w instalacjach niskonapięciowych, jak dekoracyjne źródła światła wykorzystujące diody LED, natomiast przekaźniki 230 V – w oświetleniu zasilanym napięciem sieciowym, na przykład w większości domowych instalacji oświetleniowych.

Sposób montażu

Do wyboru są przekaźniki bistabilne do puszki podtynkowej oraz modele przeznaczone do montażu na szynie (zazwyczaj 35 mm).

Sposób sterowania

Przekaźniki bistabilne zazwyczaj sterowane są za pomocą przycisków dzwonkowych. Bardziej zaawansowane modele rozróżniają nie tylko naciśnięcie przycisku, ale też na przykład długość jego przytrzymania.

Liczba kanałów

Najpopularniejszym rozwiązaniem są modele z jednym kanałem, ale na rynku dostępne są także przekaźniki bistabilne podwójne.

Przekaźnik bistabilny – zastosowanie

Przekaźniki bistabilne znajdują zastosowanie przede wszystkim w miejscach, gdzie istotna jest możliwość sterowania obwodem (obwodami) z różnych miejsc. Wykorzystuje się je na przykład w instalacjach oświetleniowych, w szczególności w ciągach komunikacyjnych, na klatkach schodowych, dużych pomieszczeniach, biurach czy halach produkcyjnych. W połączeniu z odpowiadającą liczbie przekaźników bistabilnych liczbą przycisków dzwonkowych można stworzyć system, gdzie przy pomocy wielu przycisków w dowolnym momencie włącza się lub wyłącza całe oświetlenie. To bardzo wygodne rozwiązanie, dzięki któremu można sterować światłem ze wszystkich miejsc, w których znajdują się przyciski – na przykład zapalać i gasić światło w całej klatce schodowej, na każdej kondygnacji.

Fot. Instalacja oświetleniowa schodów, którą można sterować z różnych miejsc

Zalety zastosowania przekaźników bistabilnych

Jedną z głównych zalet zastosowania przekaźników bistabilnych jest oszczędność energii elektrycznej (pobierają one prąd wyłącznie podczas zmiany stanu), dzięki czemu możliwe jest obniżenie kosztu eksploatacji instalacji wyposażonej w takie przekaźniki i zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko naturalne. Wybór tego rodzaju przekaźników jest także wygodny – możliwość podłączenia równoległego sprawia, że montowanie instalacji lub jej rozbudowa są znacznie łatwiejsze niż w przypadku tradycyjnych rozwiązań pełniących te same funkcje (na przykład łączników schodowych połączonych z łącznikami krzyżowymi).

Masz już łącznik schodowy? Sprawdź, jak podłączyć łącznik schodowy, co warto wiedzieć o tym rozwiązaniu i jak je zastosować.